Katedra Botaniki Instytutu Biologii - Department of Botany in Institute of Biology

Historia Katedry

Lata 1906-1939

Początków Katedry Botaniki należy szukać w Pracowni Botanicznej, którą między rokiem 1906 a 1911 zorganizował prof. Zygmunt Wóycicki dla Wydziału Rolniczego przy Towarzystwie Kursów Naukowych. Po przekształceniu Wydziału Rolniczego w Kursy Przemysłowo-Rolnicze w 1911 roku pracownia została przeniesiona do gmachu przy ul. Miodowej 23. Zajmowała tam 2 pokoje i posiadała wtedy kilkanaście mikroskopów, mikrotom, barwniki i kilka szaf. W tymże lokalu pracownia funkcjonowała od 1916 roku jako placówka Wyższej Szkoły Rolniczej, a od 1918 Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Kolejnymi kierownikami Zakładu Botaniki byli: prof. P. Wiśniewski, prof. Edmund Malinowski (później profesor genetyki i hodowli w SGGW), a od roku akademickiego 1920/21 dr Seweryn Dziubałtowski (mianowany w roku akademickim 1922/23 profesorem nadzwyczajnym). Funkcję kierownika Zakładu pełnił on aż do wojny. W okresie międzywojennym adiunktami Zakładu byli: dr Wacław Moycho, (później profesor fizjologii roślin na Uniwersytecie Wileńskim), dr Roman Kobendza, Zofia Wiatrowa, inż. Stanisław Tyszkiewicz, dr Tadeusz Gorczyński, inż. Jakub Tomanek, mgr Karol Kaniewski.

W roku akademickim 1927/28 Zakład Botaniki został przeniesiony do oddzielnego budynku przy ul. Rakowieckiej 8, gdzie dysponował dużą salą ćwiczeniową, 5 pokojami i podręczną szklarnią o łącznej powierzchni około 300 m². Latem 1936 roku wykończono piętro budynku i ulokowano tam bibliotekę, pracownię adiunkta, salę dla dyplomantów, muzeum i ciemnię fotograficzną. Biblioteka Zakładu posiadała wtedy około 300 tomów i prenumerowała 8 pism specjalistycznych. Przy ulicy Rakowieckiej Zakład dysponował też ogrodem botanicznym o powierzchni około 2,25 ha. Ogród ten posiadał dział systematyczny, dendrologiczny i pomologiczny. Służył on do celów dydaktycznych i stanowił niezbędną składową część Zakładu jako warsztat pracy naukowo-doświadczalnej.

Badania naukowe prowadzono w następujących kierunkach:

fitosocjologicznym, geograficznym i ekologicznym, reprezentowanym przez kierownika Zakładu prof. S. Dziubałtowskiego;
cytologiczno-embriologicznym, reprezentowanym przez dr. T. Gorczyńskiego;
fizjologiczno-bakteriologicznym, reprezentowanym przez doc. M.Moycho;
botaniczno-leśnym, reprezentowanym przez inż. S. Tyszkiewicza i inż. J. Tomanka.

Zakład Botaniki należał organizacyjnie do Wydziału Leśnego, ale zajęcia z przedmiotu "Botanika" prowadzone były także na Wydziale Rolniczym i Ogrodniczym. Program wykładów obejmował całość botaniki oprócz fizjologii, a więc anatomię, morfologię i systematykę roślin. Oprócz tego dla studentów Wydziału Leśnego wykładano na II roku studiów botanikę leśną oraz zarys fitosocjologii. W semestrze letnim studentów obowiązywały z tych przedmiotów wycieczki, odbywające się w bliższe i dalsze okolice Warszawy.

Od 1929 roku w Zakładzie wykonywało prace dyplomowe 10-12 studentów rocznie. Wszyscy dyplomanci Zakładu odbywali przed przystąpieniem do pracy jednosemestralne praktikum botaniczne. Prace dyplomowe z botaniki mogli wykonywać studenci wszystkich wydziałów i specjalizacji, przede wszystkim jednak z Wydziału Ogrodniczego. Studenci Wydziału Rolniczego wykonywali przeważnie tematy łąkarskie. Studenci Wydziału Leśnego opracowywali tematy botaniczno-leśne. Studenci Wydziału Ogrodniczego wykonywali głównie prace dotyczące badania odmian szlachetnych drzew owocowych w tym zagadnień embriologicznych. Do września 1939 roku zostały wykonane w Zakładzie 62 prace dyplomowe pod kierownictwem prof. S. Dziubałtowskiego i ówczesnego adiunkta dr T. Gorczyńskiego.

Lata 1939-1945

Po klęsce wrześniowej, gdy okupant nie zezwolił otworzyć Uczelni, personel Zakładu Botaniki stopniowo rozproszył się. Niektóre z osób związanych z Zakładem uczestniczyły w konspiracji, np: dr. T. Gorczyński w tajnym nauczaniu. W opustoszałym budynku Zakładu założono kuchnię i restaurację dla żołnierzy niemieckich. Okres okupacji rozpoczął się i zakończył dla Zakładu Botaniki tragicznie. Mienie Zakładu zostało rozgrabione i zdewastowane budynek Zakładu spalono, a ogród botaniczny zdewastowano. Prof. S. Dziubałtowski zginął podczas Powstania Warszawskiego.

Lata 1945-1969

Zaraz po wojnie, od 15.05. 1945 roku, Uczelnia nasza rozpoczęła normalną działalność. Trud zorganizowania Zakładu Botaniki przypadł dr T. Gorczyńskiemu, który habilitował się już w lipcu 1945 roku na podstawie pracy ocalałej z pożogi wojennej. Został on mianowany docentem i kierownikiem Zakładu Botaniki. Dla Zakładu Botaniki przydzielono w II pawilonie SGGW jedną dużą salę ćwiczeniową oraz jeden duży i dwa mniejsze pokoje dla pracowników. Dwa kolejne niewielkie pomieszczenia Zakład otrzymał w 1950 roku. W 1951 Zakład posiadał 4 pokoje o powierzchni użytkowej około 80 m² i salę mikroskopową, w której mogło uczestniczyć w ćwiczeniach około 50 osób. Zakład otrzymał najniezbędniejsze meble, przyrządy, 80 mikroskopów z darów UNRRA i zdołał też zgromadzić niewielką bibliotekę podręczną.

Zaraz po wojnie Zakład Botaniki organizacyjnie należał do Wydziału Leśnego, jednak w roku 1950, już jako Katedra, został przeniesiony na Wydział Rolniczy.

Po wojnie personel Zakładu Botaniki składał się z zaledwie kilku osób. Do pracy na stanowiskach adiunktów wrócili inż. J. Tomanek i mgr K. Kaniewski. W latach 40-tych zatrudnione zastały: mgr inż. Jadwiga Gorczyńska, mgr Halina Strankowska, mgr Irena Rejment, mgr Anna Wysłouchowa, mgr Maria Dłubak-Kaczorowska, oraz świeżo przybyła z obozu jenieckiego w Niemczech mgr Ludmiła Goetzen (później Hausbrandt) żołnierz Powstania Warszawskiego. W latach 50-tych przybyli: mgr inż. Henryka Dalkiewicz, mgr Aflred Klawenek, mgr inż. Jadwiga Mazur, mgr inż. Jadwiga Danielak-Miszkielowa, mgr inż. Zofia Załęska, mgr Wanda Zalewska, mgr inż. Bogusław Molski, mgr inż. Zofia Kiepal, a w latach 60-tych: mgr inż. Zofia Ważyńska, mgr inż. Bogusław Bogaciński i mgr inż. Władysław Golinowski.

W okresie powojennym pracownicy Katedry Botaniki prowadzili zajęcia dydaktyczne na Wydziałach: Rolniczym, Ogrodniczym, Leśnym, Zootechnicznym, Melioracji, Technologii Rolno-Spożywczej i Technologii Drewna. Zajęcia z botaniki odbywały się na I roku studiów. Przedmiotem realizowanym w Katedrze Botaniki była botanika ogólna, obejmująca morfologię, anatomię, embriologię i systematykę roślin. Na Wydziale Technologii Drewna nauczana była botanika stosowana, obejmująca przede wszystkim naukę o budowie drewna roślin drzewiastych.

Od 1952 roku funkcjonowały w SGGW, oprócz studiów stacjonarnych, także studia zaoczne. Powiększyło to znacznie obowiązki dydaktyczne Katedry. Oprócz prowadzenia zajęć ze studentami, pracownicy Katedry Botaniki opracowywali skrypty i pomoce dydaktyczne. Istotnym elementem kształcenia studentów były wycieczki botaniczne do Puszczy Białowieskiej, Kampinoskiej, w Pieniny i inne.

Pracownicy Katedry wybierani byli też do Władz Uczelni i Wydziału. Prof. T. Gorczyński był Dziekanem Wydziału Rolniczego w latach 1953-56, a w latach 1962-64 był prorektorem SGGW do spraw dydaktyki i wychowania. Od roku 1945 był członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Botanicznego. Prof. K. Kaniewski pełnił funkcję Dziekana Wydziału Rolniczego w latach 1951-53 oraz 1955-56.

Kierunek pracom badawczym Katedry nadawał prof. T. Gorczyński kontynuując badania embriologiczne nad dziką gruszą. W Katedrze prowadzono też prace anatomiczno-porównawcze na roślinach drzewiastych i roślinach uprawnych oraz badania anatomiczno-genetyczne na pszenicy.

W tym okresie doktoryzowali się: K. Kaniewski (1945), I.Rejment (1947), J. Tomanek (1950), L. Hausbrandt (1956), B. Molski (1963), J. Miszkiel (1964), H. Dalkiewicz-Baranowska (1964), J. Gorczyńska (1964), J. Mazur (1964), Z. Ważyńska (1965), Z. Kiepal (1968), W. Golinowski (1970). Prace habilitacyjne obronili: T. Gorczyński (1945) i L. Hausbrandt (1964). Na stanowisko docentów powołano T. Gorczyńskiego (1945) i L. Hausbrandt (1964). Na stanowisko profesora nadzwyczajnego powołano T. Gorczyńskiego (1946) i K. Kaniewskiego (1954), a profesora zwyczajnego T. Gorczyńskiego (1957).

W okresie tym z Zakładu odeszli: J. Tomanek, I. Rejment, A. Wysłouchowa, H. Strankowska, M. Dłubak-Kaczorowska i A. Klawenek.

Lata 1970-1997

W związku z reorganizacją Uczelni w 1970 roku Katedra Botaniki, wraz z Katedrami Biochemii i Fizjologii Roślin, weszła w skład Instytutu Biologii Roślin Wydziału Rolniczego. Funkcję dyrektora Instytutu objął prof. T. Gorczyński, który pozostał nadal kierownikiem Zakładu Botaniki. Zastępcą dyrektora zastała doc. L. Hausbrandt. W ramach kolejnej reorganizacji w 1976 roku Instytut Biologii Roślin (IBR) stał się jednym z kilku instytutów międzywydziałowych. Zakład Botaniki został połączony z Zakładem Botaniki Leśnej. W wyniku kolejnej reorganizacji w roku 1981 IBR powrócił w skład Wydziału Rolniczego. Zakład Botaniki pozostał w IBR, ale zespół Botaniki Leśnej wyłączył się z tej struktury przechodząc na Wydział Leśny. Od tego momentu funkcję dyrektora IBR objął prof. Emil Nalborczyk, a jego zastępcą został doc. W. Golinowski, który objął równocześnie kierownictwo Zakładu Botaniki. W 1992 roku Wydział Rolniczy powrócił do struktury katedralnej. Od tego czasu do chwili obecnej nasza jednostka funkcjonuje jako Katedra Botaniki, kierowana przez prof. W. Golinowskiego.

Katedra dysponowała w tym czasie dwiema salami ćwiczeniowymi, pomieszczeniem bibliotecznym, czterema pomieszczeniami laboratoryjnymi, pokojem mikrotomowym, pracownią mikroskopową, ciemnią fotograficzną i 9 innymi pomieszczeniami o łącznej powierzchni 450 m². Biblioteka Katedry liczyła około 2500 woluminów.

W latach 1970-75 przybyli następujący nauczyciele akademiccy: mgr inż. Krystyna Brzezicka-Szymczyk, mgr Grażyna Garbaczewska, mgr Ewa Kupidłowska, mgr Anna Rudzińska-Langwald. W latach 1976-84 przybyli: dr Krystyna Łyskanowska, dr Elżbieta Milewska-Pawliczuk, mgr Grażyna Grymaszewska, mgr Joanna Kopcińska, mgr inż. Joanna Skibińska, a w latach 1985-95: dr inż. Wojciech Kurek, mgr Wojciech Borucki, mgr inż. Barbara Łotocka, mgr Łukasz Chachulski, mgr inż. Sławomir Janakowski, mgr inż. Mirosława Makowska (Górecka), mgr inż. Piotr Muszyński, mgr inż. Mirosław Sobczak.

Nauczyciele akademiccy Katedry prowadzili zajęcia dydaktyczne w zakresie biologii komórki, cytologii, histologii, anatomii, organografii, embriologii roślin, systematyki roślin, florystyki i fitosocjologii na Wydziałach: Rolniczym, Ogrodniczym (w tym Oddział Architektury Krajobrazu), Zootechnicznym, Ekonomiczno-Rolniczym, Techniki Rolniczej i Leśnej, Żywienia Człowieka i Wiejskiego Gospodarstwa Domowego oraz na Międzywydziałowych Studiach Biotechnologii i Ochrony Środowiska. Pracownicy Katedry nadal brali udział w kształceniu studentów Wydziału Rolniczego w punktach konsultacyjnych. W Widzewie k/Łodzi zajęcia z botaniki prowadziła dr Z. Załęska, a następnie dr G. Grymaszewska. W Białymstoku kształcenie w zakresie botaniki prowadziła dr J. Miszkiel do chwili zlikwidowania punktu w 1989 roku. W latach 1945-95 w Zakładzie wykonywano 48 prac magisterskich z anatomii i histogenezy roślin uprawnych.

Doktoraty w okresie 1970-97 obronili: B. Bogaciński (1972), G. Garbaczewska (1978), A. Rudzinska-Langwald (1981), K. Brzezicka-Szymczyk (1982), Teresa Borejko (1983, pracownik Instytutu Ziemniaka w Gdańsku), E. Kupidłowska (1984), G. Grymaszewska (1989), J. Kopcińska (1989), W. Borucki (1994), M. Sobczak (1996), B. Łotocka (1997). Prace habilitacyjne obronili: W. Golinowski (1976) i G. Garbaczewska (1990). Na stanowisko docenta został mianowany W. Golinowski (1978). Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskali: L. Hausbrandt (1972) i W. Golinowski (1988), a zwyczajnego W. Golinowski (1995). Dr hab. G. Garbaczewska została powołana na stanowisko profesora nadzwyczajnego Politechniki Białostockiej w roku 1996.

Na początku lat 70-tych zespół pracowników Zakładu w składzie: L. Hausbrandt, H. Dalkiewicz-Baranowska, J. Mazur, J. Miszkiel i Z. Załęska opracował pod redakcją prof. T. Gorczyńskiego skrypt do ćwiczeń z botaniki. Skrypt ten był wielokrotnie wznawiany i do tej pory służy pomocą kolejnym rocznikom studentów.

Pracownicy Katedry pełnili funkcje we władzach Uczelni. Prof. W. Golinowski był przez dwie kadencje Prodziekanem Wydziału Rolniczego w latach 1984-87 i 1990-93. W roku 1995 został powołany przez Rektora SGGW na stanowisko kierownika nowoutworzonego Międzywydziałowego Studium Biotechnologii.

W okresie 1970-95 Katedrę opuścili: prof. K. Kaniewski, prof. L. Hausbrandt, dr B. Molski, dr B. Bogaciński, dr Z. Załęska, dr E. Kupidłowska, dr E. Milewska-Pawliczuk, mgr J. Skibińska, dr hab. K. Łyskanowska, dr H. Dalkiewicz-Baranowska, dr Z. Kiepal, dr J. Mazur i dr J. Miszkiel.

Lata 1998-2018

W zakresie dydaktyki Katedra kontynuowała kształcenie w zakresie biologii komórki, cytologii, histologii, anatomii, organografii, embriologii roślin, systematyki roślin, florystyki i fitosocjologii. Oferta dydaktyczna Katedry wzbogaciła się o przedmioty fakultatywne: "Interakcja roślina - mikroorganizmy" i "Embriologia roślin okrytonasiennych". W związku z tworzeniem nowych kierunków studiów w Uczelni, kształcenie prowadzimy teraz również na kierunkach: biologia, towaroznawstwo, ochrona środowiska, zarządzanie i produkcja. W zakresie studiów zaocznych nasi pracownicy kształcą aktualnie studentów w wydziałach i punktach zamiejscowych w: Widzewie, Łowiczu i Leśnej Podlaskiej.

Nauczyciele akademiccy Katedry doskonalili swoją wiedzę z zakresu fitosocjologii i florystyki na kilkudniowych warsztatach terenowych, organizowanych zwykle pod koniec wiosny. Do tej pory takie wyjazdy odbyły się do Tatrzańskiego Parku Narodowego (1999), na Pogórze Ciężkowickie (2000), do Bieszczadzkiego Parku Narodowego (2002), do Roztoczańskiego Parku Narodowego (2003), Pienińskiego Parku Narodowego, Biebrzanskiego Parku Narodowego (2007) i do Babiogórskiego Parku Narodowego (2008).

W latach 1996-2003 w Katedrze wykonywano 9 prac magisterskich.

Doktoraty w okresie 1998-2003 obronili: S. Janakowski (1998), Ł. Chachulski (1999), P. Felczak (2000), M. Górecka (2002) i A. H. Soliman (2003).

W okresie 1998-2003 Katedrę opuścili: mgr M. Muszyński, dr Z. Ważyńska. We wrześniu 2003 Katedra przeprowadziła się do nowego pomieszczeń w budynku nr 30 w kampusie SGGW na Ursynowie. Aktualnie zajmujemy powierzchnię 825 m², w tym laboratoria - 407 m².

Prace habilitacyjne obronili: Wojciech Borucki (2008) i Barbara Łotocka (2009).

Doktoraty w latach 2004-2012 obronili: Justyna Jupowicz–Kozak (2005), Marzena Sujkowska (2006), Sylwia Fudali (2006), Małgorzata Lichocka (2006), Katarzyna Otulak (2008), Magdalena Wiśniewska (2009), Anna Pisarzewska (2010), Elżbieta Różańska (2011).

W okresie 2004-2012 Katedrę opuścili: dr K. Brzezicka-Szymczyk, dr S. Fudali, M. Szeląg, inż. M. Wasilewska-Gomułka.

Lata 2013-2018. W zakresie dydaktyki pracownicy Katedry rozpoczęli prowadzenie nowych przedmiotów obligatoryjnych: dendrologia, kompensacje przyrodnicze (dla kierunku inżynieria ekologiczna), mikroskopowe metody wizualizacji procesów i związków chemicznych (dla kierunków: biologia i biotechnologia), ochrona roślin i zwierząt, practicum w Kolekcji Roślin, redakcja pracy naukowej, symbiozy roślin i mikroorganizmów, zoo- i fitogeografia (dla kierunku biologia), siedliskoznawstwo (dla kierunku hodowla i ochrona zwierząt towarzyszących i dzikich). Wprowadziliśmy do oferty szereg przedmiotów fakultatywnych: fitoterapia, lichenologia, biologia zapylania, molekularne aspekty interakcji roślina – wirus. Dydaktycy Katedry włączyli się też w promowanie Uczelni, prowadząc zajęcia dla szkół średnich w ramach tzw. otwartych laboratoriów. W zakresie studiów zaocznych nasi pracownicy kształcą aktualnie studentów już tylko w Warszawie, na kierunkach: rolnictwo, ogrodnictwo oraz hodowla i ochrona zwierząt towarzyszących i dzikich. Terenowe warsztaty z zakresu florystyki i fitosocjologii odbyły się w czerwcu 2018r. na terenie Chełmszczyzny (woj. lubelskie)

Doktoraty w latach 2013-2018 obronili: Magdalena Górska-Czekaj (2013), Łukasz Baranowski (2015), Magdalena Bederska-Błaszczyk (2015), Edmund Kozieł (2016), Monika Skawińska (2016).

W okresie 2013-2018 w Katedrze zostali zatrudnieni: dr Marzena Sujkowska-Rybkowska, dr Katarzyna Otulak, dr hab. Marcin Kozak, dr Elżbieta Różańska, dr Edmund Kozieł, dr Magdalena Bederska-Błaszczyk, dr Weronika Czarnocka, mgr Justyna Frankowska-Łukowska

W okresie 2013-2018 Katedrę opuścili: dr A. Rudzińska-Langwald, dr G. Grymaszewska, dr J. Kopcińska; prof. dr hab. W. Golinowski – długoletni kierownik Katedry; dr hab. G. Garbaczewska-prof. nadzw. – Dziekan Wydziału Rolnictwa i Biologii w latach 2008-2016.

Od 1.10.2019 roku Katedra Botaniki stała się częścią Instytutu Biologii SGGW