Lp

Nazwa przedmiotu

PRZYRODA

Hasła programowe

Wykład

Ćwicz

1

Botanika

20

5

Ewolucja komórki - specyfika budowy komórki roślinnej. Błony biologiczne - budowa, transport przez błony, siateczka śródplazmatyczna, aparat Goldiego, mikrociałka. Jądro komórkowe - nukleoid, składniki jądra, jądro w cyklu komórkowym, podział jądra. Mitochondria i plastydy - struktura i funkcje. Cytokineza oraz tworzenie się i budowa ściany komórkowej. Cykl komórkowy. Wzrost komórek. Hormony i regulatory wzrostu w różnicowaniu. Czynniki zewnętrzne w różnicowaniu. Budowa i rozwój korzenia. Budowa i rozwój pędu. Budowa pierwotna i wtórna łodygi (nagozalążkowe, dwuliścienne i jednoliścienne). Rozwój zawiązka liściowego. Morfologia liści. Budowa anatomiczna liści. Formy ekologiczne. Anatomia rozwojowa kwiatu, owocu i nasienia Owoce: rozwój i budowa. Klasyfikacja owoców. Systematyka roślin.

Zajęcia praktyczne - technika mikroskopowa.

2

Zoologia

20

5

Organizmy jednokomórkowe, komórka jako samodzielny organizm, różnorodność jednokomórkowych organizmów heterotroficznych. Segmentacja ciała zwierząt, adaptacja do lądowego trybu życia. Szkielet zewnętrzny zwierząt adaptacja do życia na lądzie, różnorodność budowy stawonogów i mięczaków. Różnorodność owadów, aparat lotny, sukces ewolucyjny owadów, rola w ekosystemach. Przystosowanie zwierząt do osiadłego trybu życia, radialna budowa ciała, analogia i odmienność pomiędzy światem roślinnym a zwierzętami osiadłymi. Pasożytnictwo u zwierząt, przystosowanie do pasożytnictwa zewnętrznego i wewnętrznego, przegląd najważniejszych pasożytów. Wewnętrzny szkielet osiowy, adaptacje strunowców do wodnego trybu życia. Przejście kręgowców na ląd, ewolucja kończyn, układu oddechowego i krwionośnego. Adaptacja kręgowców do życia na lądzie, okrywy ciała, błony płodowe, układ wydalniczy, krwionośny.

Adaptacje zwierząt do lotu, błony lotne i pióra, orientacja w przestrzeni, wtórna utrata zdolności lotnych i przejście do życia lądowego lub wodnego.

Różnorodność ssaków, charakterystyka cech zapewniających ssakom sukces ewolucyjny

3

Fizjologia zwierząt

20

5

Mechanizmy fizjologiczne w organizmie zwierząt odpowiedzialne za przystosowanie się do różnych warunków środowiskowych. Metabolizm ogólny (energii) u zwierząt w różnych warunkach środowiska naturalnego. Rytmy biologiczne na przykładzie fizjologii rozrodu człowieka i zwierząt w różnych warunkach środowiskowych.

4

Fizjologia roślin

20

5

Fizjologia roślin jako dyscyplina naukowa. Specyfika fizjologii roślin, procesy życiowe roślin wyższych i wynikające z nich wymagania życiowe.

Czynniki modyfikujące przebieg procesów wzrostu i rozwoju, powiązania fizjologii roślin z innymi dyscyplinami wiedzy. Mechanizmy regulacji procesów życiowych roślin. Różne poziomy regulacji, sposoby przekazywania informacji ze środowiska, wewnętrznego i zewnętrznego, regulatory wzrostu i rozwoju. Gospodarka wodna roślin i jej powiązanie z wymiana gazową roślin. Rola wody w oparciu o jej specyficzne właściwości, sposób pobierania, drogi i sposoby przewodzenia wody, utrata wody z roślin, bilans wodny roślin i środowiska. Fotosyntetyczne wiązanie węgla przez rośliny. Mechanizm fotosyntezy. Transport i dystrybucja asymilatów. Współczynnik plonowania rolniczego. Odżywianie mineralne roślin z uwzględnieniem transportu i dystrybucji jonów. Fizjologiczna rola makro i mikroelementów. Procesy dysymilacji w roślinach. Bilans energetyczny procesu oddychania. Fizjologia plonowania i produktywność fotosyntetyczna różnych grup roślin uprawnych. Bioróżnorodność, rośliny alternatywne, nowe surowce roślinne w przemyśle spożywczym, w energetyce i w farmacji, rolnictwo a efekt cieplarniany.

Wpływ niekorzystnych czynników środowiska na rośliny wyższe. Strefy środowiskowe, biotyczne i antropogeniczne. Przystosowania roślin do niekorzystnych warunków środowiska. Gospodarka cieplna roślin, wzrost w warunkach konkurencji o światło, Ekotypy gospodarki wodnej, strategia wzrostu i rozwoju w różnych środowiskach. Fitosanitarna rola roślin w rejonach silnego zanieczyszczenia.

5

Genetyka

20

-

Pierwotna funkcja genu, transkrypcja, translacja, mechanizmy naprawcze DNA. Kod genetyczny. Analiza genetyczna, prawa Mendla  Genetyka populacji. Dziedziczenie monogeniczne warunkowane parą alleli, dziedziczenie niezależne dwóch par alleli, dziedziczenie warunkowane współdziałaniem genów. Cechy sprzężone z płcią,, dziedziczenie cech ilościowych, dziedziczenie u poliploidów. Podstawy genetyki człowieka, chromosomy człowieka i ich aberacje. Biotechnologia, roślinne kultury tkankowe, zapłodnienie in vitro u ludzi i zwierząt, transplantacja zarodków, problemy etyczne. Inżynieria genetyczna, genetyczna transformacja roślin i zwierząt. Postęp biologiczny, definicja, postęp hodowlany, funkcjonowanie firm hodowlanych i biotechnologicznych w świecie i wynikające stąd konsekwencje

6

Etologia i antropogeneza

15

-

Neurofizjologiczne podstawy etologii. Etologia wśród nauk o zachowaniu zwierząt. Podstawowe pojęcia (instynkt, popęd, mechanizm wyzwalający, bodźce kluczowe, faza apetencyjna i konsumpcyjna) i modele etologiczne. Dziedziczenie i rozwój osobniczy zachowań według etologii. Etologiczna interpretacja zachowań społecznych, rozrodczych i terytorialnych u zwierząt dzikich (w naturze i w ogrodach zologicznych). Etologiczna interpretacja behawioru zwierząt domowych.

7

Ekologia

20

-

Osobnik - populacja – gatunek. Ekologia osobnika. Populacja jako jednostka ekologiczna i genetyczna; procesy demograficzne, modele wzrostu populacji dynamika sezonowa i wieloletnia, zróżnicowanie osobników, struktura populacji, ekologia behawioralna. Biocenoza - ekosystem – krajobraz. Interakcje międzygatunkowe w biocenozie antagonistyczne - roślinożerne, drapieżnictwo, pasożytnictwo, konkurencja, mutualistyczne - symbioza, kooperacja. Zmienność biocenoz w czasie i w przestrzeni - sukcesja ekologiczna, różnorodność gatunkowa, przegląd biomów, fito i zoogeografia. Ekosystem najdoskonalszą jednostką ekologiczną - energetyka ekosystemu: przemiany energii w ekosystemie, produkcja pierwotna i wtórna, piramidy troficzne (Eltonowskie). Chemia ekosystemu: biogeny, obieg pierwiastków, cykle biogeochemiczne. Malejąca rola ekosystemu, a wzrastająca krajobrazu ekologicznego w środowisku antropogennym. Zastosowania ekologii. Ochrona i kształtowanie środowiska człowieka: największe współczesne problemy środowiskowe. Ochrona przyrody: koncepcja zachowania różnorodności biologicznej. Wzrost populacji ludzkiej: stan obecny i trendy wzrostu, prognozy demograficzne.

8

Ochrona powietrza atmosferycznego

6

16

Wiadomości wstępne. Ustawodawstwo w zakresie ochrony atmosfery. Skład atmosfery Ziemi. Definicje zanieczyszczeń powietrza. Źródła naturalne i sztuczne zanieczyszczeń powietrza. Charakterystyka ważniejszych zanieczyszczeń powietrza (pyły, aerozole, gazy) i sposób ich oddziaływania na środowisko. Parametry zanieczyszczenia powietrza: stężenie, opad pyłu, doza zanieczyszczeń, wskaźniki zanieczyszczenia, normy zanieczyszczeń. Pomiary zanieczyszczeń w atmosferze. Rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń - czynniki meteorologiczne i topograficzne. Przemiany fizykochemiczne zanieczyszczeń w atmosferze. Oczyszczanie i zanik zanieczyszczeń. Deszcze kwaśne i zasadowe. Zasady modelowania rozprzestrzeniania zanieczyszczeń w atmosferze. Oddziaływanie zanieczyszczeń na klimat i środowisko. Kształtowanie klimatu miasta, obszarów przemysłowych, dewastacja lasów. Efekt cieplarniany atmosfery i jego efekt klimatyczny. Zmiany stężenia ozonu w stratosferze - dziura ozonowa. Ozon przy powierzchni  ziemi. Smog siarkowy i fotochemiczny. Możliwości oddziaływania człowieka na zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza.

9

Ochrona wód

6

12

Hydrosfera i jej właściwości. Cykl hydrologiczny. Globalne zasoby wody, źródła o rodzaje wód. Zużycie wody w przemyśle, gospodarce komunalnej oraz w rolnictwie. Rodzaje oraz źródła zanieczyszczenia wód, skala zanieczyszczenia wód w Polsce i na Świecie. Charakterystyka wód zanieczyszczonych. Wskaźniki jakości wód powierzchniowych oraz gatunkowych, klasy czystości wód powierzchniowych.  Sposoby  zapobiegania skażeniu wód powierzchniowych i gruntowych, oczyszczanie wód. Ustawodawstwo z zakresu ochrony wód w Polsce i na Świecie.

10

Ochrona gleb

6

12

Zasoby gleb Polski i Świata. Źródła i skutki zasolenia gleb i rekultywacja gleb słonych. Erozja wodna gleb, mechanizm, formy i skutki tej erozji oraz zabiegi przeciwerozyjne. Erozja eloliczna gleb, sposoby przenoszenia cząstek glebowych przez wiatr, skutki ekologiczne erozji eolicznej i zabiegi przeciwerozyjne. Antropogeniczne przekształcenia gleb użytkowanych rolniczo - zakwaszenie mineralizacja materii organicznej i zmiany biocenotyczne. Źródła i stopnie zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi. Naturalna i antropogeniczna akumulacja metali ciężkich w glebach. Stopień zanieczyszczenia gleb Polski metalami ciężkimi i kierunki ich wykorzystania. Specyficzny wpływ różnych zakładów przemysłowych na środowisko glebowe.

Zasoby leśne Świata i Polski. Środowiskowa i gospodarcza rola lasów. Szkody w drzewostanach leśnych powodowane czynnikami abiotycznymi i biotycznymi oraz czynnikami antropogenicznymi. Proces zamierania lasów. Stan zdrowotny ekosystemów leśnych w Polsce.

Metody ochrony lasów. Ustawodawstwo obowiązujące w zakresie ochrony przyrody w Polsce: a) ustawy, b) rozporządzenia. Formy ochrony przyrody: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, ochrona gatunkowa roślin i zwierząt, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, zespoły ekologiczne, zespoły przyrodniczo - krajobrazowe i stanowiska dokumentacyjne. Formy ochrony stosowane w parkach narodowych: ochrona czynna (częściowa), ochrona bierna (ścisła) - ochrona krajobrazu. Struktura władz ochrony przyrody w Polsce. Zasoby leśne Świata i Polski. Środowiskowa i gospodarcza rola lasów. Szkody w drzewostanach leśnych powodowane czynnikami abiotycznymi i biotycznymi oraz czynnikami antropogenicznymi. Proces zamierania lasów. Stan zdrowotny ekosystemów leśnych w Polsce. Metody ochrony lasów.

11

Higiena człowieka

10

-

Podobieństwa na poziomie podstawowych rozwiązań fizjologicznych między człowiekiem a przedstawicielami innych grup zwierząt. Stałość środowiska wewnętrznego organizmu człowieka, kompensacja fizjologiczna i patologiczna w organizmie narażonym na działanie stresów. Profilaktyka jako wyrobienie racjonalnego podejścia do spraw higieny życia, zdrowia i choroby oraz zachowań społecznych człowieka we współczesnej cywilizacji.

12

Biochemia

-

-

Białka i ich funkcje biologiczne: aminokwasy, konformacja białek, funkcjonalna różnorodność białek, specyficzność gatunkowa - przeciwciała i odpowiedź immunologiczna. Metabolizm: mechanizmy wytwarzania energii i jej wykorzystania w procesach syntezy niezbędnych składników komórek różnych organizmów. Zasady termodynamiki chemicznej. Przekazywanie informacji genetycznej: budowa kwasów nukleinowych ich rola w utrzymywaniu ciągłości genetycznej i ewolucji żyjących organizmów oraz otwierających się możliwości wykorzystania nagromadzonej wiedzy w medycynie, przemyśle, hodowli i uprawie. Transgenizacja roślin i zwierząt: metody i techniki, komercyjne wykorzystanie oraz perspektywy ulepszeń ważnych cech roślin i zwierząt. Przekazywanie informacji ze środowiska do organizmu: przekazywanie informacji do komórki i w komórce, mechanizmy percepcji i przekazywania sygnałów, wzmocnienie sygnału. Biochemiczne i molekularne podstawy oddziaływania pomiędzy organizmami: symbioza, oddziaływanie hormonalne pomiędzy roślinami, zwierzętami, roślina - zwierzę, interakcje roślina wyższa - niższa. Biochemia patologii roślin i zwierząt. Współczesne metody stosowane w biochemii: izolowanie struktur subkomórkowych z organizmów roślinnych, metody elektroforetycznego rozdziału składników komórki - elektroforeza, sączenie molekularne.

13

Mikrobiologia

-

-

Charakterystyka drobnoustrojów glebowych (bakterie, promieniowce, grzyby, glony i pierwotniaki). Współczesne poglądy na temat genetyki drobnoustrojów. Udział drobnoustrojów w przemianach pierwiastków w przyrodzie (węgla i azotu). Udział drobnoustrojów w procesach detoksykacji i bioremediacji. Mikroorganizmy patogenne.

14

Dziedziczność, zmienność i ewolucja

-

-

Dziedziczność i zmienność - źródła zmienności: mutacje genomowe, chromosomowe i punktowe. Zmienność środowiskowa. Zmiany w ekspresji genów. Dziedziczność - zależności wewnątrzgenowe i międzygenowe. Genetyczne podstawy ewolucji. Genomika - nowa próba wyjaśnienia ewolucji metodami biologii molekularnej.

15

Chemia

15

12

Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne, budowa atomu, układ okresowy, metale i niemetale, systematyka związków nieorganicznych, charakterystyka stanów skupienia, przemiany fazowe, roztwory, reakcje w roztworach elektrolitów. Chemia a środowisko.

16

Fizyka

15

10

Fizyka atomów, cząsteczek i zjawisk optycznych (fizyka atomowa, optyka, fototonika) – atom, dyfrakcja, promieniowanie, laser, polaryzacja linie spektralne. Fizyka cząstek elementarnych – oddziaływania podstawowe (grawitacyjne, elektromagnetyczne, słabe, silne), cząstka elementarna, antymateria, teoria wszystkiego. Fizyka fazy skondensowanej (fizyka ciała stałego, fizyka polimerów, fizyka niskich temperatur) – stan skupienia materii (faza gazowa, faza ciekła, ciało stałe, przewodnictwo elektryczne, magnetyzm, samoorganizacja, spin, półprzewodnik

17

Geografia

20

10

Ziemia w układzie słonecznym – obserwacje astronomiczne, wybrane krajobrazy świata i ich charakterystyka, podróże i odkrycia geograficzne, wybrane sposoby dokumentacji obserwacji geograficzno-przyrodnicznych. Pogoda, klimat i obserwacje meteorologiczne. Rodzaje zbiorników wodnych - oceany, jeziora, rzeki i sposoby ich oznaczania na mapie. Krążenie wody w przyrodzie – opady. Skały najczęściej występujące na ziemi i w naszej okolicy. Zjawiska zachodzące w atmosferze. Piękno i bogactwo ojczystego krajobrazu – mapa Polski.

18

Prezentacje komputerowe

-

20

Obsługa arkusza kalkulacyjnego. Użytkowe programy komputerowe wykorzystywane do zajęć dydaktycznych z biologii. Systemy sieciowe. Wprowadzenie do wykorzystania internetu w nauczaniu biologii.

19

Metodyka nauczania

20

30

Teoretyczne podstawy techniki pracy umysłowej. Cele i zadania zreformowanej szkoły średniej. Konstrukcja jednostki dydaktycznej wg wymogów „dydaktyki myślenia”. Cele kształcenia w zreformowanej szkole średniej. Rodzaje i struktura procesu kształcenia w nowym systemie edukacji. Rola nauczyciela w kształceniu młodzieży szkół ponad podstawowych. Zasady nauczania - uczenia się. Metody nauczania. Środki techno-dydaktyczne. Planowanie pracy dydaktycznej - przygotowanie własne do prowadzenia zajęć dydaktycznych. Kontrola i ocena efektów kształcenia. Kształcenie ustawiczne. Dokształcanie i doskonalenie. Konstruowanie celów dydaktycznych. Planowanie pracy nauczyciela. Konstruowanie modułów edukacyjnych. Opracowywanie konspektów lekcyjnych z uwzględnieniem wybranych metod problemowych, eksponujących i praktycznych. Aktywizacja procesu dydaktycznego. Konstrukcja narzędzi pomiaru jakości kształcenia. Umiejętność samokształcenia. Elementy asertywności